BÀI 26 : CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
PHẦN I. TÓM TẮT LÝ THUYẾT VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý
I. KHÁI NIỆM VỀ CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT:
– Cảm ứng là khả năng tiếp nhận kích thích và phản ứng lại các kích thích từ môi trường sống đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển
Vd: Khi trời lạnh mèo xù lông, co mạch máu, và nằm co mình lại
+ Tác nhân kích thích: Những thay đổi của môi trường gây được phản ứng ở sinh vật
+ Cảm ứng: là nhận biết kích thích và phản ứng với kích thích
+ Tính cảm ứng: Khả năng nhận biết kích thích để phản ứng với kích thích đó
+ Phản xạ: Một điển hình của cảm ứng
Để có cảm ứng cần
+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm)
+ Bộ phận phân tích tổng hợp (hệ thần kinh)
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ HỆ THẦN KINH
Cảm ứng ở động vật nguyên sinh
– Động vật đơn bào chưa có tổ chức thần kinh có khả năng nhận biết và trả lời kích
Vd: Trùng đế giày Paramecium bơi tới chỗ có ôxi, trùng biến hình amip thu chân giả để tránh ánh sáng chói.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH KHÁC NHAU:
1. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
– Có ở động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn (ruột khoang)
– Các tế bào thần kinh nằm rải rác, liên hệ với sợi thần kinh à tạo mạng lưới thần kinh
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
– Có ở động vật có cơ thể dạng đối xứng hai bên (giun dẹp, giun tròn, chân khớp)
– Các tế bào tập trung thành hạch thần kinh.Các hạch nối với nhau bằng dây thần kinh tạo thành chuỗi hạch thần kinh dọc theo cơ thể:Hạch là trung tâm điều khiển một vùng xác định.
3. Ưu điểm hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
– Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần kinh ở động vật tăng
– Do tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp tăng cường .
– Do mỗi hạch điều khiển một vùng xác định trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới .