Bài 27. Quá trình dựng nước và giữ nước

Thời kỳ

Chính trị

Kinh tế

Văn hóa – giáo dục

Xã hội

Thời kỳ  dựng nước đầu tiên  VII TCN – II TCN

– Thế kỷ VII TCN – II TCN nhà nước Văn Lang – Âu Lạc thành lập ở Bắc Bộ (Bộ máy nhà nước quân chủ còn sơ khai.)

– Thế kỷ II T.CN ở Nam Trung Bộ Lâm Ấp, Chăm Pa ra đời.

– Nông nghiệp trồng lúa nước.

– Thủ công nghiệp: dệt, gốm, làm đồ trang sức.

– Đời sống vật chất đạm bạc, giản dị, thích ứng với tự nhiên.

– Tín ngưỡng: Đa phần.

– Đời sống tinh thần phong phú, đa dạng, chất phát, nguyên sơ.

– Giáo dục từ năm 1070 được tôn vinh, ngày càng phát triển.

Quan hệ vua tôi gần gũi, hòa dịu

Từ thế kỷ I – X bị phong kiến phương Bắc đô hộ – Bắc thuộc.

Thế kỷ I TCN quốc gia Phù Nam ra đời ở Tây Nam Bộ

Giai đoạn đầu của thời kỳ phong kiến độc lập X – XV.

– Tổ chức  nhà nước quân chủ phong kiến ra đời:

+ 968 quốc hiệu Đại Cồ Việt .

+ 1054 Đại Việt

– Thế kỷ XV hoàn chỉnh bộ máy Nhà nước từ trung ương đến địa phương

– Nhà nước quan tâm đến sản xuất  nông nghiệp.

– Thủ công nghiệp và thương  nghiệp  phát triển

– Đời sống kinh tế của nhân dân được ổn định

– 1070 giáo dục Đại Việt ra đời

– Nho giáo, Phật giáo thịnh hành. Nho giáo ngày càng được đề cao.

– Văn hóa chịu ảnh hưởng các yếu tố bên ngoài song vẫn mang đậm đà bản sắc dân tộc.

Quan hệ xã hội chưa phát triển thành mâu thuẫn đối kháng

Giai đoạn đất nước bị chia cắt XVI – XVIII

– Chiến tranh phong kiến nên  đất nước chia cắt làm 2 miền: Đàng Trong Đàng Ngoài với 2 chính quyền riêng.

-Nền quân chủ không còn vững chắc như trước.

– Thế kỷ XVII kinh tế phục hồi.

+ Nông nghiệp: ổn định và phát triển nhất là ở Đàng Trong.

+ Kinh tế hàng hóa phát triển mạnh(Thăng Long với 36 phố phường ); giao lưu với nước ngoài mở rộng tạo điều kiện cho các đô thị hình thành, hưng khởi.

– Nho giáo suy thoái,Phật giáo được phục hồi. Đạo Thiên chúa được truyền bá.

– Văn hóa tín ngưỡng dân gian nở rộ.

– Văn hoá dân gian phát triển mạnh .

– Giáo dục tiếp tục phát triển song chất lượng suy giảm.

Giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến ở hai Đàng khủng hoảng  dẫn đến phong trào nông dân bùng nổ, tiêu biểu là phong trào nông nhân Tây Sơn.

Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX

Năm 1820 nhà Nguyễn thành lập duy trì bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến. Song nền quân chủ phong kiến đã bước vào khủng hoảng suy vong.

Chính sách “đóng cửa” của nhà Nguyễn hạn chế sự phát triển của nền kinh tế. Kinh tế Việt Nam trở nên lạc hậu, kém phát triển.

– Nho giáo được độc tôn.

– Văn hóa giáo dục có những đóng góp đáng kể.

– Sự cách biệt giữa các giai cấp càng lớn, mâu thuẫn xã hội tăng cao ,phong trào đấu tranh liên tục bùng nổ.

Tên cuộc đấu tranh

Vương triều

Lãnh đạo

Kết quả

Kháng chiến chống xâm lược Tần (cuối thế kỷ III TCN)

Thục

Sáu năm sau giết được Hiệu úy Đồ Thư , nhà Tần bãi binh

Năm 207 TCN Triệu Đà đem quân xâm lược Âu Lạc

Thục An Dương Vương

Quân dân Âu Lạc với vũ khí tốt, tinh thần chiến đấu dũng cảm, có thành Cổ Loa kiên cố, có quân đội mạnh,  có tướng giỏi, đã đánh bại được  quân Triệu Đà, giữ vững được độc lập.

Năm 179 TCN  sau khi chia rẽ nội bộ Triệu Đà dùng mưu tấn công và chiếm được Âu Lạc. Âu Lạc rơi vào ách đô hộ của nhà Triệu.

Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Hán (42 – 43)

Trưng Vương

Hai Bà Trưng  

3/43 (6/2 Âm lịch), Hai Bà Trưng  hi sinh ở Cấm Khê.

Cuộc kháng chiến chống quân Lương xâm lược 545-550

Lý Nam Đế

Lý Bí, nghĩa quân chiếm được thành Long Biên.

Năm 544, Lý Bí lên ngôi hòang đế. Đặt tên nước là Vạn Xuân.

Dương Đình Nghệ chống quân xâm lược Hán ( 930-931)

Dương Đình Nghệ

Quân Nam Hán bị đánh tan, Dương Đình Nghệ xưng Tiết độ sứ, tiếp tục xây dựng nền tự chủ.

Quân Nam Hán bị đánh tan.

Chiến thắng Bạch Đằng năm 938.

Ngô Quyền cho đóng cọc  sắt  xuống lòng sông Bạch Đằng

Trận Bạch Đằng kết thúc hòan tòan thắng lợi.

Cuộc kháng chiến chống Tống thời tiền Lê (981)

Tiền Lê

Lê Hoàn

Thắng lợi nhanh chóng

Kháng chiến chống Tống thời Lý

Thời Lý

Lý Thường Kiệt

Năm 1077 kết thúc thắng lợi

Kháng chiến chống Mông – Nguyên (Thế kỷ XIII)

Thời Trần

Vua Trần (lần I)

-Trần Quốc Tuấn (Lần II – Lần III)

Cả 3 lần kháng chiến đều giành thắng lợi.

Chống quân xâm lược Minh

Thời Hồ

Hồ Quý Ly

Hồ Quý Ly bị quân Minh bắt vào cuối tháng 6-1907 ở Hà Tĩnh.

Phong trào đấu tranh chống quân xâm lược Minh và khởi nghĩa Lam Sơn 1407 – 1427

Khởi nghĩa Lam Sơn chống ách đô hộ của nhà Minh do Lê Lợi – Nguyễn Trãi lãnh đạo

Lật đổ ách thống trị của nhà Minh giành lại độc lập

Kháng chiến chống quân Xiêm 1785

Thời Tây Sơn

Nguyễn Huệ

Đánh tan 5 vạn quân Xiêm

Kháng chiến chống quân Thanh 1789

Thời Tây Sơn

Vua Quang Trung (Nguyễn Huệ)

Đánh tan 29 vạn quân Thanh